ZMO: SORUNLAR YUMAĞINDA 15 EKİM DÜNYA KADIN ÇİFTÇİLER GÜNÜ’NÜ KUTLAMALI MIYIZ?

SORUNLAR YUMAĞINDA 15 EKİM DÜNYA KADIN ÇİFTÇİLER GÜNÜ’NÜ KUTLAMALI MIYIZ?

Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve kadınların güçlendirilmesini destekleyen politikalar ve uygulamalar yetersiz kalmaktadır. Kadının her alanda görünürlüğü istenilen düzeyde değil.

Ülkemiz genelinde kadın istihdamı istenilen düzeyde değil.

Kadın, çalışma hayatında kendine kolay yer bulamıyor.

Tarımda kadın emeğinin sömürülüyor.

Kadın çiftçilerin büyük çoğunluğu, sosyal güvenliği olmayan, güvencesiz ortamlarda çalışmaya devam ediyorlar.

Dünya Sağlık Örgütü, sürdürülebilir çevre ve tarım politikaları için kırsalda çalışan kadın emeğine dikkat çekiyor ve 2024 yılı temasında “Kırsal alanda çalışan kadınlar iklim direncini oluşturmak, biyolojik çeşitliliği korumak ve toplumsal cinsiyet eşitliği için toprağı özenle işleyerek kolektif geleceğimiz için doğanın devamlılığını sağlıyor.” ifadesine yer veriyor.

Tarımda kadın istihdamı azalmaktadır. Dünyada tarımda çalışan kadın istihdamı %22’dir. Ülkemizde kadınların işgücüne katılım oranı %35’lerde iken, OECD ülkelerinde kadınların istihdama katılım oranı %66’nın üzerindedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2024 Temel İşgücü Göstergelerinde açıklanan rakamlara göre, 10,7 milyon kadın istihdam edilmiş ve %18’i tarımda çalışmaktadır. Bu rakam geçtiğimiz yıl için %21 olarak açıklanmıştı.

Kadınlar, tarımsal üretime katkıları, gıda güvencesi, aile beslenmesi ve sağlıklı beslenme alışkanlığının nesillere kazandırılması konularında yadsınamaz bir öneme sahiptirler. Ama istihdam rakamlarına ve çalışma koşullarına baktığımızda; tarımda istihdam edilen kadınların %78`i ücretsiz aile işgücü olarak tarlada, bağda, bahçede çalışmakta, %95’i herhangi bir sosyal güvenliği olmadan kayıt dışı olarak uygun olmayan iş ve yaşam koşullarında yaşamlarını devam ettirmektedirler.

Somut önlemler alınmadığı için kayıt dışı çalışmanın en yoğun olduğu tarım sektöründe ortaya çıkan emek sömürüsü; kadınlar için aynı işe aynı birim ücreti alamama sorunu dahil, yıllar içinde kadın emeği sömürüsünü giderek artırmıştır.

Zaman içinde artan nüfusun gıda ihtiyacının karşılanması için yaygınlaşan monokültürel/endüstriyel tarımın artan işgücü talebi,  tarımda mevsimlik gezici tarım işçiliği şeklinde bir istihdamı ortaya çıkarmıştır.

Bugün mevsimlik gezici tarım işçiliği ülke genelinde tarımın önemli bir sorunu olmaktadır. Bu şekilde istihdam edilen kadınların tarla/bahçe işleri yanında geçici uygun olmayan şartlarda evlerinden uzakta ikamet etmeleri ev ve çocuk bakımı ile aile sorumluluklarını ve işlerini daha da artırmış ve zorlaştırmıştır.

Mevsimlik tarım işçisi kadınlar hiçbir örgütlülüğe sahip değildir. Bu durum hak arama, işçi sağlığı ve iş güvenliği, ücret eşitsizlikleri, yaşam koşullarının iyileştirilmesi gibi temel haklara erişmede önemli bir sorun ve engel oluşturmaktadır.

2024 Nisan ayında en son yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Genelgesi, Mevsimlik tarım işçilerine yönelik 2017 tarihli Cumhurbaşkanlığı Genelgesine göre bazı alanlarda iyileştirme, güvenlik ve takip kolaylığı sağlamıştır. Mevsimlik Tarım İşçileri Bilgi Sistemi (e-METİP) aracılığı ile güvenlik kolluk kuvvetlerince daha sıkı takip edilmeye başlanmıştır. Mevsimlik tarım işçilerinin çocuklarının daimi ikametgahlarındaki okullarına döndüklerinde telafi eğitimlerinin yapılacağı, işçiler için yaygın ve mesleki eğitimler yürütüleceği belirtilmiştir. Ulaşımlarında kaza riskinin azaltılması amacıyla gece yolculukları kısıtlanmıştır. Okul çağına gelmemiş çocuklara yönelik eğitim ve bakım hizmetleri getirilebilecektir. Önceki Genelgede Bakanlıkların temsilcilerinden oluşturulan izleme ve değerlendirme kurulu ile koordineli çalışması planlanan ve iş koşullarının iyileştirilmesi amacıyla il/ilçe kurum ve kuruluşlar ile muhtarlar, işçi, tarım aracısı ve işveren temsilcilerinin ve gerektiğinde üniversitelerden akademisyenlerin katılımı ile “İl/İlçe Mevsimlik Tarım İşçileri İzleme Kurulu” oluşturulacaktır.

Genelgenin uygulanmasıyla ilgili ZMO Kadın Çalışma Grubu olarak yaptığımız araştırmalarda; kırsaldaki barınma alanlarında yaşanan sorunların devam ettiği, buna rağmen belediye hizmetleriyle düzenli içme suyu sağlandığı, elektrik kullanımının nispeten iyileştirildiği görülmektedir.

Günümüzde kırsal alandaki yaşam şartlarının iyileştirilmesi, mevsimlik gezici tarım işçileri özelinde barınma sorununun çözümü önemli bir konudur. Konuyla ilgili birçok düzenleme ve genelge olmasına rağmen, barınma şartları ve çalışma koşullarındaki sorunlar güncelliğini korumaktadır. 

Siyasi iktidarların tarım politikalarında küçük çiftçilerden çok büyük işletmelere yer verme eğilimine karşın; küçük çiftçilerin çoğunluğunun kadın emeği ile ayakta durması, kırsal kesimdeki tüm toplumsal cinsiyet eşitsizliklerine karşın kadınlar olmadan tarımın ve de kırsal toplumun varlığını sürdüremeyeceği gerçeğini gözler önüne sermektedir.  

Tüm tarım çalışanları ve özellikle topraklarımıza bereket katan tarım işçisi ve çiftçi kadınlarımız daha iyi şartlarda yaşamayı ve çalışmayı hak etmektedir.

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası olarak bir kez daha yineliyoruz.

Dünyada ve de ülkemizde sağlıklı bir ekonomiye ve dengeli bir kalkınma politikasına dayalı, insanların eşit ve özgür yaşadıkları bir dünya isteniyorsa, öncelikle emek sömürüsünün olmadığı toplumsal cinsiyet eşitliği temelli bir ortak irade gereklidir.

Tarımda toprağı koruyan, tohumu saklayan, üreten değer yaratan, değer katan kadın çiftçilerimiz kırsal alanlarda insana yakışır çalışma ve yaşam şartlarına sahip olmalıdır. Doğanın sürekliliği ve gelecek nesillerin sağlıklı gelişimi için kadın çiftçilerin çalışma koşulları iyileştirilmelidir.

Tarımda çalışan kadınların güçlendirilmesi, kadınların refahı için gereklidir; tarımsal üretim, gıda güvenliği ve çocukların beslenmesi üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir.

Çözülebilecek sorunların çözülmediği bugün, emekleriyle toprağı yeşerten ve ülkemizin tarımsal ekonomisine katkı sunan kadınlarımızın 15 Ekim Dünya Kadın Çiftçiler Günü’nü buruk kutluyoruz.

Saygılarımızla.

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu