MİMARLAR ODASI: MİMARIN MESLEKİ YETKİ ALANI TARTIŞILAMAZ!

1954 yılında 6235 Sayılı Kanun ile kurulmuş olan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği ile bağlı Odalar; mesleği gelişimi ve meslek mensuplarının yetki ve sorumluluklarına ilişkin çalışmalarını ülke ve kamu yararına yürütmektedir.

TMMOB Mimarlar Odası kurulduğu tarihten bugüne 70 yıllık tarihiyle “toplum hizmetinde mimarlık” anlayışını ve kamu yararının gözetilmesini temel almaktadır. Yapılı çevrenin sağlıklı ve kamu yararını öncelik olarak belirleyen politikalar çerçevesinde üretilmesi Mimarlar Odası tarafından ülke adına sorumluluk olarak benimsenmiştir.

Barınaktan kent ölçeğine kadar yaşam alanlarını düzenleyen yapı ve mekân tasarımı etkinliği olan mimarlık, toplumun gereksinmelerine, kültürel yapısına, ekonomik verilere ve teknolojik gelişmelere bağlı olan bir sanattır. Mimarlık yapıtı farklı disiplinlerin, bilimlerin ve uzmanlıkların katkılarını bünyesinde bulundurur; bilim, sanat, teknik ve insan yaşamıyla doğrudan ilişkilidir.

Mimarlık, yalnızca nitelikli yapı tasarlama ve inşa etme sanatı değildir. Her bireyin temel hakkı olan nitelikli, sağlıklı, güvenli yaşam çevrelerinin oluşturulmasına katkı sunmak, mimarın hem mesleki görevi hem de topluma karşı sorumluluğudur. Mimar, yaşam çevremizi oluşturan kentlerin “O” kente özgü kimliğinin oluşmasına katkı sağlar. Bireyin ve toplumun tarihsel köklerden süzülen davranış ve yaşam biçimini anlar, özümser ve günümüz koşullarında eşitlik, özgürlük ve demokrasiyi esas alan modern yaşam kültürünün mekanlarının geçmişle barışık şekilde oluşturulmasını sağlayarak çağdaş toplumun beklentilerini karşılar.

Mimarın sorumluluğu olan tasarım ve yapım işleri, ilgili ulusal meslek yasalarınca belirlenmiş ve uluslararası mesleki kurumlarca tariflenmiş olan “mesleki yetkisi” sayesinde bilimsel bir tavırla ve insanı önceleyerek gerçekleştirebilir.

Yapıların ve her türlü mimari eserin uzun vadeli etkilere sahip olması mimarlığa, geleceğe dönük, kalıcı değerler yaratma sorumluluğunu da verir. Bu nedenle gerek planlama gerekse yapı üretimi ve mevcut yapı stokunun değerlendirilmesi söz konusu olduğunda mekân ve yapı üretim süreçlerinde yer alan ve birbirlerini tamamlayan mesleklerin, bilim ve uzmanlık alanlarının, kamu kurum ve kuruluşlarının çevreye ilişkin kültürel, sosyal ve estetik duyarlılık sahibi olması beklenmelidir.

Ayrıca Uluslararası Mimarlar Birliği (UIA) ve Avrupa Mimarlar Konseyi (ACE) gibi meslek kuruluşları, mimarlığın tutarlı bir politika çerçevesi içinde toplum yararını ve ekolojik dengeyi geliştirecek biçimlerde uygulanması için çaba göstermektedir. Söz konusu uluslararası örgütlerin kurucu üyesi ve ülkemiz temsilcisi olan TMMOB Mimarlar Odası da aynı temel hedefleri gözetmektedir. Meslek mensuplarının yetki ve sorumlulukları çerçevesinde; mimarlığın, yapılı çevrenin ve toplumsal kültürün üretiminde asli bir öğe olduğunun toplumun tüm kesimleri tarafından benimsenmesi ve toplumsal bir kültür öğesi olan nitelikli mimarlığın kamusal politikaların her düzeyinde yer alması için “Türkiye Mimarlık Politikası”nın savunucusu ve yürütücüsüdür.

Mimarlar Odası Merkez Yönetim Kurulu ve Şube Yönetim Kurulları 7 Kasım 2024 tarihinde toplanarak; yakın dönemde imar mevzuatında getirilmek istenen birtakım değişiklikler; mesleki eğitimi düzenleyen uluslararası standartlarda getirilmek istenen düzenlemeler ve mesleki uygulama alanında mimarların mesleki hak ve yetkilerine yönelik müdahaleler nedeniyle meslek alanımıza yönelik aşağıdaki açıklamayı meslek ortamı ve kamuoyu ile paylaşmaya karar vermiştir.

MİMARIN MESLEKİ YETKİ ALANI TARTIŞILAMAZ!

MİMARIN YETKİLERİNİN GASPINA YÖNELİK GİRİŞİMLER KABUL EDİLEMEZ!

Meslek kuruluşları; meslek insanlarının yapılı çevrenin kalitelerini, yaşam kültürlerini korumak ve desteklemek amacıyla topluma aktaracakları özel ve özgün bilgiyi, mesleki beceriyi ve yeteneği gereğince sunmalarının güvencesidir.

Ülkemizde ulusal ve uluslararası mevzuat ve belgelerle Mimarlık meslek eğitimine ve mesleğin uygulanmasına ilişkin düzenlemeler getirilmiştir;

• 3458 Sayılı Mühendislik Mimarlık Hakkında Kanun

• 6235 Sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu

• Türk Mühendis Ve Mimar Odaları Birliği Ana Yönetmeliği
• Mimarlar Odası Ana Yönetmeliği
• Mimarlık Akreditasyon Kurulu Akreditasyon Koşulları
• Mimarlık Akreditasyon Kurulu Akreditasyon Süreçleri
• 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu
• Doktorluk, Hemşirelik, Ebelik, Diş Hekimliği, Veterinerlik, Eczacılık ve Mimarlık Eğitim Programlarının Asgari Eğitim Koşullarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik
• Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi
• Uluslararası Standart Eğitim Sınıflaması (International Standard Classification Of Education-ISCED), UNESCO
• Avrupa Birliği Mimarlar Direktifi 85/384/EEC
• Uluslararası Mimarlar Birliği (UIA)-UNESCO Mimarlık Eğitimi Şartı

Bilindiği gibi, Mimarlık mesleği 2005 tarihli “Avrupa Birliği Direktifinde” insan yaşamı ve sağlığı, can güvenliği, çevre kaliteleri, sürdürülebilir kentsel gelişmeler bağlamında birinci dereceden sorumluluk taşıyan, tıp, hukuk, hemşirelik, diş hekimliği vb. gibi meslekler grubuna dâhil edilmekte ve özel statüde tanımlanmaktadır. Bu düzenleme mimarlığın ve eğitim süreçlerinin ne denli yaşamsal, kamusal ve yasal sorumluluklar taşıdığını özetlemektedir.

Mimarlık, beşeri bilimler, sosyal ve fiziksel bilimler, teknoloji ve yaratıcı sanatlar gibi önemli bileşenlerden oluşan disiplinler arası bir alandır. Bu kapsamda UIA Mimarlık Eğitim Şartı, MİAK Akreditasyon Koşulları ve Mimarlık Eğitim Programlarının Asgari Koşullarına ilişkin Yönetmelik ve ilgili belgelerle; mimarların sahip olması gerekli bilgi, beceri ve yetkinlikler düzenlenmiştir.

• Mimarlık - Tasarım / Yaratıcı Düşünme 
• Mimarlık - Tarih / Kuram, Kültür / Sanat 
• Mimarlık - Çevre / Kent / Toplum 
• Mimarlık - Teknoloji 
• Mimarlık - Meslek Ortamı

Buna göre mimarların;

• Hem estetik, hem de teknik koşulları sağlayacak mimari tasarımlar yaratabilme becerisine sahip olmaları,
• Mimarlık tarihi ve teorileri, mimarlıkla ilgili sanat, teknolojiler ve beşeri bilimler hakkında yeterli düzeyde bilgiye sahip olmaları,
• Mimari tasarımın kalitesini etkilemesi açısından güzel sanatlar bilgisine sahip olmaları,
• Kentsel planlama ve tasarım hakkında yeterli bilgi ve planlama süreci ile ilgili becerilere sahip olmaları,
• İnsanlar ve binalar ile binalar ve çevre arasındaki ilişkiyi; binalar, binalar arasındaki alanların ve ölçeklerin insanların ihtiyaçları ile ilişkilendirilmesi gerektiğini anlayabilmeleri,
• Mimarlık mesleğini, mimarın toplum içerisindeki rolünü anlayabilmeleri ve toplumsal faktörleri dikkate alan özet bilgiler hazırlayabilmeleri,
• Bir proje tasarısı için özet bilgi hazırlayabilmeleri ve araştırma metotlarını anlayabilmeleri,
• Bina tasarımı ile ilgili yapısal tasarım, inşaata ait ve mühendislik ile ilgili problemleri anlayabilmeleri,
• Binaların içlerini iklim koşullarına göre koruyabilme ve konforunu sağlayabilmek üzere binaların fiziksel sorunları, teknolojiler ve işlevleri konusunda yeterli bilgiye sahip olmaları,
• Masraf kalemleri ve bina mevzuatı kısıtlamaları içerisinde binayı kullananların ihtiyaçlarını karşılayacak yeterli düzeyde tasarım becerisine sahip olmaları,
• Planlama kavramlarını binaya ve çizimleri tüm planlamaya dönüştürebilmek için gerekli endüstri, organizasyon, tüzük ve usullere hâkim olmaları

gerekmektedir.

Mimarlar eğitimleri boyunca yapılı çevre ve bina yapım, yapı üretim ve denetim süreçlerine ilişkin gerekli fen eğitimlerinin yanı sıra; uzmanlık alanları kapsamında statik, betonarme, tesisat, elektrik vb. diğer hususlarda eğitim almaktadırlar.

Mesleki yetkinliklerin temellerinin atıldığı mimarlık eğitimi lisans programları hakkında düzenlemeler uluslararası düzeyde de belirlenmiştir. Yükseköğrenim Kurumunca Yeterlilik Çerçevesine dayanak oluşturan Uluslararası Standart Eğitim Sınıflaması UNESCO - ISCED (International Standard Classification of Education), eğitim istatistiklerinin ve karşılaştırılabilir göstergelerin toplanması, derlenmesi ve bunların gerek ulusal gerek uluslararası düzeyde sunumu için uygun bir araç olarak tasarlanmıştır.  Bu belgede bilimsel ölçütlere göre sınıflandırılma yapılmış, eşdeğer programlar bilim kurullarınca geniş mutabakat ile ortak isim altında birleştirilmiştir.

Belgede Mimarlık lisans eğitim programı, “07- Mühendislik, Yapım ve İnşa” sınıfı içerisinde değerlendirilmiş ve “bina tasarımı sanatı, bilimi ve tekniklerinin incelenmesi” ile “hem yapının sağlamlığı hem de binanın işlevsel ve ekonomik verimliliği gibi faydacı amaçları ile estetik kaygıları kapsar.” ifadeleriyle açıklanmıştır.

Türkiye’de YÖK’ün tanımladığı kurallar çerçevesinde üniversite giriş sınavında matematik-fen bilimleri alanında ilk 250.000 öğrenci arasına girerek mimarlık lisans eğitimine hak kazanan ve eğitim sonrası “mimar unvanı” alan mimarlar, 6235 sayılı Kanunun 33. Maddesi, TMMOB Ana Yönetmeliği’nin 49. Maddesi ve TMMOB Mimarlar Odası Ana Yönetmeliği’nin 7. Maddesi uyarınca Odamıza kayıtlı olup büro tescil belgesi alarak her türlü mimarlık hizmetlerini verme yetkisi bulunmaktadır.

Ulusal ve uluslararası boyutta mimarlık mesleğinin tanımı, görev ve sorumlulukları ve mesleki yetkisi açıktır. Mimari eser, en küçük ölçekten en büyük ölçeğe kadar, kent, çevre, sağlık bağlamından başlayarak yapı detaylarına varıncaya kadar kendi içerisinde uyumlu bir bütündür. Bunun sağlanması için 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun mimarın müelliflik haklarını ve yetki alanını tanımlamıştır.

TMMOB Mimarlar Odası, insanın yaşam çevresini ve mekanını tasarlayan ve üreten mimarlık mesleğinin doğru ve nitelikli yapılması için temel koşul olan mimarın yetkisini kullanmasının kısıtlanması yönündeki her türlü girişimin karşısında durmakta ve mesleğimiz ve meslek onurumuz için mücadele etmektedir.

TMMOB MİMARLAR ODASI MERKEZ YÖNETİM KURULU